چوکــــــــــــــ بندری

رنگهای سنتتیک یا مصنوعی

رنگهای سنتزی ترکیبات شیمیایی هستند که در طبیعت وجود نداشته و با استفاده از روش های شیمیایی ساخته و سنتز می شوند. ساختمان شیمیایی آنها پیچیده و گسترده بوده و به موازات آن نامهای شیمیایی آنها بسیار طویل و طولانی خواهدبود. به همین علت ازحروف FDCبرای نامگذاری آنها استفاده می شود.
F  مخففFood(غذا) ، D مخففDrug (دارو) وC مخفف Cosmetic(آرایشی وبهداشتی) می باشند.
بنابراین یک رنگ سنتتیک در صورت داشتن کد FDC بدین مفهوم خواهد بود که استفاده ازآن در غذا-دارو و مواد آرایشی وبهداشتی مجاز می باشد. رنگهای FDC به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند:
- FDC DYE: این رنگها درمحصولاتی مورد استفاده قرار می گیرند که قسمت اعظم آن را فاز آبی تشکیل می دهد.
- FDC LAKE: این رنگها در محصولاتی مورد استفاده قرار می گیرند که قسمت اعظم آن را فاز روغنی یا چربی تشکیل می دهد.
مواد رنگ کننده مصنوعی موادی هستند که در نتیجه سنتز مواد آلی به دست می آیند. دامنه کاربرد آنها نامحدود بوده به طوری که علاوه بر صنعت رنگرزی در صنایع داروسازی، میکروبشناسی، عکاسی و صنایع غذایی و غیره ... به کار می رود .اکثر این رنگها از نظر مصرف در غذای انسان قابل قبول نبوده و سرطان زا می باشند. علاوه براین براساس تحقیقات به عمل آمده ومقاله منتشر شده در مجله lancet در سال 2007،مصرف مواد غذایی حاوی این رنگها درکودکان بالای سه سال باعث بیش فعالی وناراحتی های گوارشی و پوستی گزارش شده است. درصنایع غذایی نیز این رنگها درتولید نوشابه ها، پنیر، محصولات کنسروی، سس ها، ژله ومربا، ترشی ها و...بکارمی روندو مشکلاتی مانند کم شدن رنگ ،ته نشینی، رسوب ومهاجرت در ماده غذایی را سبب می شوند. امروزه اجازه استفاده بعضی ازرنگهای مصنوعی مثل تارتارازین(E102)،کوئینولین یلو(E104)،سان ست یلو(E110)،کارموئیزین (E122)،پانچوآ 4R(E124)و آلورارد(E129) دربرخی ازکشورها داده نمی شودو مصرف تعداد محدودی از رنگهای مصنوعی در اغذیه مجاز می باشند. همچنین مصرف بعضی از رنگهای مصنوعی بدلیل ایجاد بیماری مطلقا ممنوع اعلام شده است. مطالعه ای که سال 2007 درهند با آنالیز روی 1199 نمونه غذایی از نظر وجودرنگ صورت گرفت، نشان داد که 69درصد نمونه ها دارای رنگ با مجوز و31درصد از نمونه ها دارای رنگ بدون مجوز مصرف بودند و بیشترین استفاده ازرنگهای مصنوعی بدون مجوز درمناطق روستایی از هند بود. امروزه درصنعت از رنگهای مصنوعی زیراستفاده می کنند:
- رنگهای قرمز: کارموازین(carmosin)، ارتیروزین (erythrosine)، آمارانت (amaranth)، پانسوآpanceau) 4R (، اسکارلت scarlet )GN ).
- رنگهای نارنجی: نارنجی Orange G، نارنجی OrangeRN ، زرد غروب آفتاب Sunset yellow FEB
- رنگهای زرد: تارترازین Tartrazine ،زرد Yellow G
- رنگهای سبز و آبی و بنفش: سبزS Green، آبی ایندیگوکارمین IndigoCarmine، بنفش Violet BNP
- رنگهای قهوه ای و سیاه: قهوه ای شکلاتی Chochlatebrown FB ، قهوه ای شکلاتی Chochlat Brown HT ، سیاه Black PN
دراین راستا شرکتهای تولید کننده رنگهای طبیعی مثل شرکت دانمارکی کریستین هانسن" CHR HANSEN "برای حذف رنگهای مصنوعی اقدام به تولیدرنگ های طبیعی نمودند که همان کیفیت رنگدهی رنگهای مصنوعی را دارد، به عنوان نمونه جدول زیر، یکسان بودن نوع رنگ دهی با استفاده ازدوزمعینی ازرنگهای مصنوعی و طبیعی دربستنی را نشان می دهد.

....    
رنگ طبیعی رنگ سنتتیک (مصنوعی) نوع رنگ
نام رنگ E. no نام رنگ E. no
کورومین(تورمریک) E100 کوئینولین E104 زرد
تورمریک، آناتو E100,E160b تارتارازین E102
پاپریکا 160c سان ست یلو E110 نارنجی
کارمین وآناتو ٍE120,E160b آلورارد E129 قرمز
کارمین وآناتو ٍE120,E160b پانچوا4R E124
کارمین E120 کارموئیزین E122 صورتی

همچنین جدول زیریکسان بودن نوع رنگ دهی با استفاده ازدوزمعینی ازرنگهای مصنوعی وطبیعی درنوشابه های بدون گازرانشان می دهد.


رنگ طبیعی رنگ سنتتیک (مصنوعی) نوع رنگ
نام رنگ E. no نام رنگ E. no
کارمین+کاروتن E120,E160a پانچوا4R E124 قرمز
کارمین+کاروتن E120,E160a آلورارد E129
کارمین E120 کارموئیزین+بریلیانت بلو E122,E133 بنفش
کورومین(تورمریک) E100 کوئینولین E104 زرد
تورمریک+کلروفیل E100,E141
کورومین(تورمریک) E100 تارتارازین E102
کارمین E120 سان ست یلو E110 نارنجی
کاروتن طبیعی E160a

بنابراین با توجه به جداول فوق ازنظر یکسان بودن رنگ دهی، می توان درصنعت ازرنگهای طبیعی بجای رنگهای مصنوعی استفاده نمود،اما تحقیقات نشان می دهند که حتی استفاده از رنگهای طبیعی درصنایع غذایی احتمال تاثیر برسلامت مصرف کنندگان را خواهدداشت که نیازبه بررسی بیشتری می باشد. مطالعه ای درسال 2003 درسوئد با تزیق دوزهای کم تا زیاد رنگ خوراکی طبیعی اناتو درسلولهای مغز استخوان به منظوربررسی فعالیتهای موتاژنی یا آنتی موتاژنی آن درموش به مدت 7روز صورت گرفت که دراین بررسی اثری دیده نشد اما درموشهایی که دوزهای بالایی ازاین رنگ دریافت کرده بودند تغییراتی درهسته سلولهای مغز دیده شد.همچنین مطالعه ای در سال 2005 توسطKuno وهمکارش در ژاپن درخصوص تاثیر رنگهای طبیعی ومصنوعی غذایی روی فعالیت آنزیمهای متابولیزه کننده دارو صورت گرفت. این مطالعه نشان داد برخی از رنگهای طبیعی خوراکی مثل monascus وبسیاری ازرنگهای مصنوعی خوراکی موجب مهار آنزیمهای متابولیزه کننده دارو برای دفع می شوند. همچنین مطالعه ای درسال 1978 توسط Mikkelsen وهمکارانش انجام شد. یافته ها دراین بررسی حاکی از این است که مصرف 25 گرم کره آغشته به رنگ آناتو توسط 61 نفر،دارای سابقه حساسیت پوستی بعداز 4 ساعت در25درصد آنها کهیر وخارش پوستی ایجادشد، همچنین درهمان افراد با مصرف 25 گرم کره آغشته به رنگهای مصنوعی نیز(درحدود11درصد بارنگ تارتارازین ،17درصد باسان ست یلو ،9درصد با آمارانت ،15درصد با پانچوا 4R،12درصد با اریتروزین و14درصد با بریلیان بلو ) حساسیت ایجاد شده است. این بررسی نشان می دهد، امکان ایجاد واکنشهای حساسیتی زیادی با مصرف رنگهای طبیعی مانند رنگهای مصنوعی وجود دارد. ازطرفی Wissgott وهمکارش در سال 1996 طی مقاله ای اظهار می کنندکه استفاده از رنگهای طبیعی درصنایع غذایی دربسیاری از کشورها بدنبال بالا رفتن تقاضای مصرف کننده، رو به افزایش است ولازم است که برروی رنگهای طبیعی دیگری که از نظر علمی هنوزبررسی نشده اند، مطالعه شود واین عمل بدون توجه به مسایل اقتصادی و قانونی، نتایج خوبی بدنبال نخواهدداشت.

رنگ‌های مصنوعی که به مواد غذایی و نوشیدنی‌ها افزوده می‌شوند، می‌توانند ضریب هوشی کودکان را کاهش دهند.
پژوهشگران دانشگاه سوت هامپتون در این باره خاطرنشان کردند که آسیب رشدی ناشی از هفت افزودنی خوراکی به مواد غذایی می‌تواند تا پنج نمره از ضریب هوشی کودکان بکاهد.
محققان اثر خوراکی‌های با رنگ مصنوعی را با اثر حذف این خوراکی‌ها مقایسه کردند و نتیجه‌گیری آنها این بود که وقتی کودکان آبمیوه با رنگ مصنوعی می‌نوشند، بیشتر احتمال دارد که «بیش‌فعال» شوند.
دانشمندان اثر این رنگ‌های مصنوعی را مستقیما روی گروه‌هایی از بچه‌های 3 ساله و 8 ساله بررسی کرده‌اند. از جزئیات این مطالعه، فعلا همین قدر می‌دانیم که مقدار رنگ مصرفی بچه‌ها به صورت معمول تخمین زده شده و تنها به شکل آزمایشی به این بچه‌ها داده شده‌ است.
نتیجه این تخقیق ، تایید مطالعه قبلی است و به این ترتیب می‌توان با اطمینان بالایی گفت وجود این نوع رنگ‌ها می‌تواند زمینه اختلالات رفتاری مانند بیش فعالی و پرخاشگری را به وجود آورد.
هنوز نتایج این مطالعه از سوی مقامات رسمی انگلستان یا مقامات بین‌المللی تایید یا رد نشده‌است.
اداره استانداردهای غذایی انگلستان اعلام کرده‌است قبل از پذیرفته شدن مقاله این محققان در یک نشریه علمی معتبر، هیچ قضاوتی در مورد آن نخواهد کرد و طبعا هیچ تصمیمی هم درباره ممنوع کردن استفاده از رنگ‌های مصنوعی در مواد غذایی گرفته نخواهد شد.
با این حال محققان مستقل در انگلستان، با انتشار فهرست رنگ‌های مصنوعی خوراکی که این گروه تحقیقاتی روی آن کار کرده و زیان‌های آن را معرفی کرده، موافقند. آنها می‌گویند درست است که هنوز این یافته‌ها در هیچ نشریه علمی چاپ نشده و این یافته‌ها از سوی دانشمندان دیگر ارزیابی و صحت آن تایید نشده، اما والدین می‌توانند با حذف این گونه خوراکی ها و نیز استفاده بیشتر از مواد غذایی و خوراکی‌های خانگی، سلامت رفتاری کودک خود را تا حد زیادی تامین کنند.
به ویژه این که حذف این خوراکی‌های «رنگ‌شده»، هیچ کمبودی در بچه‌ها ایجاد نمی‌کند، چون خوراکی‌های با رنگ مصنوعی، عموما ارزش تغذیه‌ای خاصی ندارند.
یک فایده مهم دیگر این نوع تحقیقات آن است که پدر و مادرها را تشویق می‌کند موقع خرید خوراکی های رنگارنگ، نگاهی هم به جدول اطلاعات تغذیه‌ای و نیز «مواد تشکیل‌دهنده» آن روی بسته بیندازند. به این ترتیب اولین قدم را برای نزدیک شدن به یک برنامه غذایی سالم، برای خود و کودکانشان، برداشته‌اند.
با توجه به نتایج این تحقیق، آژانس استانداردهای غذایی انگلیس در نظر دارد برای کارخانه‌های تولید کننده مواد غذایی دستورالعمل‌ها و سفارشاتی را برای حذف این مواد افزودنی از محصولات استفاده کنند.




منبع
: http://www.foodna.com/
مسعودرمضانی پور- فوق لیسانس علوم بهداشتی درتغذیه – معاونت غذاودارودانشگاه علوم پزشکی گیلان
سارا اقبالی اصل- لیسانس علوم و صنایع غذایی– معاونت غذاودارودانشگاه علوم پزشکی گیلان
باشگاه مهندسان و دانشجویان ایرانی iran-eng.com
Pezeshkanemrooz.com